O tym, że można zmienić Czarnów zapewnia Tomasz Kurtek, który w 2015 roku w swojej pracy magisterskiej przedstawił plan rewitalizacji dzielnicy Kielc. Student Wydziału Architektury z Politechniki Krakowskiej jest autorem „Koncepcji kształtowania systemu terenów zieleni miejskiej zachodniej części Kielc wraz z projektem przestrzeni między blokowych na osiedlu Czarnów”.
Temat pracy dyplomowej rodził się przez kilka lat. Odwiedzając rodzinne Kielce, zawsze trafiałem na Czarnów odwiedzając bliską rodzinę. Podróże po Europie i studia utwierdzały mnie w przekonaniu, że Czarnów to wycinek miasta niezwykle chaotyczny i źle zarządzany. Mając szansę zrealizować się jako projektant, postanowiłem stworzyć projekt mający na celu zmianę tej jednostki mieszkaniowej.
Badania w terenie, literatura, zdjęcia archiwalne (Muzeum Historii Kielc) poprzedzające projekt uświadomiły mi, jak wielkie dysproporcje występują na obszarze zachodnich Kielc, przede wszystkim w ilości terenów zieleni, gęstości zaludnienia czy miejsc rekreacji dla mieszkańców. Wyniki badań były szokujące, mające porównywalnie podobną ilość mieszkańców Ślichowice i Czarnów Wielorodzinny (ok. 11 tys. mieszkańców) wykazują duże dysproporcje w zakresie m.in. miejsc rekreacji. Młoda jednostka mieszkalna jaką są Ślichowice, może poszczycić się wieloma placami zabaw czy boiskami, za to Czarnów będący osiedlem z połowy XX w. cierpi na ich deficyt. Co można zauważyć w corocznych staraniach mieszkańców, zgłaszających projekty do budżetu obywatelskiego na nowe miejsca zabawy dla dzieci.
Niewielka ilość placów zabaw to nie jedyny problem Czarnowa. Wśród innych znaleźć się może rażąca kolorystyka bloków, zanikanie przestrzeni publicznych na rzecz miejsc parkingowych i systematyczne grodzenie się wspólnot, powodujących powstawanie barier architektonicznych i zanik więzi międzyludzkich. Przyczyną wszystkich tych problemów tej części miasta, jest rozdrobnienie jednostek administracji – wspólnoty mieszkaniowe, które starają się prześcigać w jak najbardziej pstrokatej kolorystyce elewacji, czy urządzenia terenu wokół, nie tworząc harmonijnej przestrzeni dla całego obszaru.
Czarnów jak i inne jednostki mieszkaniowe w zachodniej części Kielc to obszary położone w bliskiej odległości od niezwykle cennych miejsc zarówno kulturowych jak i przyrodniczych tj.: Karczówka czy rezerwat przyrody „Ślichowice”. Z uwagi na tak cenne towarzystwo postanowiłem stworzyć zieloną sieć, łącząca tereny rekreacji pomiędzy zwartą zabudową mieszkaniową, a obszarami otwartymi.
Ogólna koncepcja systemu terenów zieleni miejskiej w tej części miasta, ma służyć swobodnemu przemieszczaniu się mieszkańców do miejsc odpoczynku i rekreacji, pracy, szkoły. Wśród zaproponowanych rozwiązań pojawiły się kładki pieszo-rowerowe, spowolnienie ruchu czy nasadzenia szpalerowe drzew wzdłuż ulic, pozwalające mieszkańcom jak i zwierzętom na swobodne przemieszczanie się do większych kompleksów terenów zielonych.
Praca dyplomowa posłużyła również do wskazania szczególnie polecanych gatunków roślin do nasadzeń przyulicznych jak i zaproponowania rozwiązań retencji wody w mieście. Problem z wodą opadową to corocznie pojawiający się temat, przy okazji silnych letnich opadów, które zalewają ulice z powodu zatkanych studzienek i małej drożności rur odprowadzających wodę. Dobrym przykładem na zatrzymanie wody w mieście jest budowa niecek, studni i pojemników retencyjnych, które powoli rozsączają cenną deszczówkę do gruntu. Zaproponowane rozwiązania przyczyniają się do zatrzymania wody w mieście w głębszych warstwach gruntu, poprawy mikroklimatu jak wykorzystania jej przez rośliny rosnące w zieleni miejskiej, nastawione na niezwykle ciężkie warunki.
Wracając do Czarnowa, pochyliłem się nad nim szczególnie, rozwiązując dwie przestrzenie: plac przy ul. Lecha i teren zielony tuż za placem w kierunku SP nr 18. Pierwsza przestrzeń to śródblokowy plac na którym jako dziecko bawiłem się z dziadkiem, do tej pory stoją tam stare huśtawki, zjeżdżalnia i koniki, mocno nadszarpnięte zębem czasu i stanowiące niebezpieczeństwo dla bawiących się tam dzieci. Zieleń znajdująca się na placu również charakteryzuje się złym stanem. Świadczy o tym coroczne ogławianie drzew, mające na celu wpuszczenie większej ilości światła do mieszkań. Zabieg ten niezwykle mocno wpływa na kondycję rośliny, osłabiając ją i powodując większe prawdopodobieństwo zaatakowania jej przez szkodniki. Niezwykle przykrym zjawiskiem występującym na tym terenie jest wykrawanie przestrzeni zielonej na miejsca parkingowe. Proces ten zaczął się w momencie zamknięcia parkingu w pobliskim Rejonowym Przedsiębiorstwie Zieleni. Od tego czasu powierzchnia placu zamienia się w parking, rozjeżdżając ostatnie skrawki trawnika i najeżdżając na korzenie rosnących tam drzew.
Koncepcyjny projekt zmiany placu przy ul. Lecha powstał na bazie obserwacji ruchu pieszego i konsultacji z mieszkańcami, dzięki temu powstały proste ciągi piesze łącze miejsca szczególnie uczęszczane jak przystanek autobusowy z centrum osiedla, szkołą czy punktami handlowymi. Wyposażenie placu stanowią elementy placu zabaw dla dzieci, jak i miejsca wypoczynku dla osób starszych. Na placu znalazły się również przestrzenie na bogate nasadzenia roślinne w tym drzewa o ażurowych koronach, wprowadzające rozproszony cień jak i mieszane rabaty bylinowe cieszące oko od wczesnej wiosny do jesieni. Ponadto zaproponowane byliny to w większości rośliny miododajne, będące pożytkiem dla owadów zapylających objętych opieką wielu stowarzyszeń i organizacji alarmujących do ich masowym ginięciu.
Niezwykle ciekawym elementem nawiązującym do obecnie już występujących są proste stalowe słupy, które mogą pełnić funkcję konstrukcji do przywieszenia hamaku w cieniu drzew lub prania. Tak prania, ten stały element w krajobrazie Czarnowa przejawia się w wielu miejscach, stanowiąc wyróżnik tej części Kielc, tworząc niezwykle charakterystyczny element, stanowiący o tożsamości tego miejsca.
Nie zapomniano również o mieszkańcach posiadających samochody dla których wygospodarowano dodatkowe miejsce na parking, a droga biegnąca wokół placu została zmieniona w tor, na którym swoje pierwsze kroki mogą stawiać rolkarze czy rowerzyści. Dodatkowe miejsca parkingowe wygospodarowano na południe od placu, tworząc duży parking dla wszystkich mieszkańców. Ponadto ogólna koncepcja systemu terenów zielonych wskazuje miejsca szczególnie dedykowane pod powstanie parkingów wielopoziomowych, uwalniających tereny zielone od samochodów. Jako miejsca wskazane pod takie budynki są m.in.: teren przy stacji kolejowej PKP Czarnów, okolice dużych sklepów i centrum handlowego przy Szajnowicza – Iwanowa, czy teren przy targowisku miejskim pomiędzy ul. Jagiellońską, a Mielczarskiego.
Drugim detalem, który został rozwiązany była przestrzeń zaaranżowana na ogród deszczowy. Składająca się z 3 poziomów filtrujących i rozsądzających wodę opadową za pomocą wykorzystania specjalnych nasadzeń roślinnych i minerałów. Jako dodatek do tego elementu powstały drzewa solarne, zbierające energię słoneczną przetwarzając ją na prąd i tym samym zasilające pobliskie latarnie uliczne, jak i taras służący jako miejsce odpoczynku dla mieszkańców wśród zieleni.
„Koncepcja kształtowania systemu terenów zieleni miejskiej zachodniej części Kielc wraz z projektem przestrzeni międzyblokowych na osiedlu Czarnów” to złożony projekt podejmujący wiele zagadnień z zakresu stworzenia spójnej całości dla zachodniej części Kielc, proponując rozwiązania proekologiczne i prospołeczne mające na celu dobro mieszkańców jak i otaczającej jej cennej przyrody.
Praca dyplomowa została wyróżniona w 2016 roku przez Towarzystwo Urbanistów Polskich oddział Kraków w konkursie na najlepszą pracę dyplomową magisterską, będącą jedyną pracą z kierunku architektura krajobrazu. Ponad to praca dyplomowa została zgłoszona do międzynarodowego konkursu Biennale w Barcelonie, gdzie ma szanse być zaprezentowana na ogólnoświatowym forum - informuje Tomasz Kurtek.
Kliknij w zdjęcie, żeby zobaczyć galerię: Wizualizacje rewitalizacji Czarnowa.
Wszystkie plansze pracy dyplomowej dostępne pod poniższym linkiem:
https://www.behance.net/gallery/29891483/SYSTEM-TERENOW-ZIELENI-MIEJSKIEJ-ZACHCZESCI-KIELC
