Maszyny do pisania, lampy naftowe, gramofony, aparaty fotograficzne i telefoniczne, radia oraz wiele innych ciekawych przedmiotów z XIX i początków XX wieku będzie można zobaczyć na wystawie czasowej "Szaleńcy, idealiści, geniusze". W literackim świecie wynalazków zorganizowanej w Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach. Nie zabraknie też szklanego domu, wehikułu czasu oraz pokoju Amesa, w którym ulegniemy złudzeniom optycznym.
Celem wystawy jest zaprezentowanie roli literatury w kształtowaniu i utrwalaniu postulatów rozwoju techniki oraz pokazanie najciekawszych wynalazków, które zmieniły życie ówczesnego społeczeństwa. Ekspozycja jest próbą zilustrowania słów Żeromskiego, który w Róży napisał: Jedyną potęgą istotną i niewątpliwą jest geniusz i funkcja jego – wynalazek.
Druga poł. XIX i początki XX stulecia to czas, gdy tworzył Stefan Żeromski. Wtedy rozpoczęła się era „drugiej rewolucji przemysłowej” i nastąpił gwałtowny rozwój nauki. Towarzyszyło mu powstanie nowych rozwiązań technicznych – począwszy od wynalezienia lampy naftowej, dynamitu, żarówki, telefonu – aż po ruchome schody.
Literatura jak zwierciadło odbijała zmiany zachodzące w świecie. Najwybitniejsi polscy pisarze m.in.: Bolesław Prus, Stefan Żeromski nie pozostali obojętni wobec tych przemian. Opisywali w swych utworach „techniczne nowinki”, a nawet kreowali literacką rzeczywistość, powołując do życia bohaterów, którzy owładnięci wizją tworzenia, konstruowali wynalazki: ...najzdrowsze dla ludzi szklane domy, w których gorąca woda w zimie opływała ściany, ogrzewając budynek, a latem chłodząc, „cudaczne maszyny” wybierające torf i piasek, szklane łożyska rzek, metal lżejszy od powietrza, czy broń dalekiego zasięgu.
Na wystawie zaprezentowano wynalazki z XIX wieku i z 1. ćw. wieku XX. Będą to: radioodbiorniki – m.in. bateryjny; głośnik magnetyczny produkcji francuskiej Radiovox, aparaty telefoniczne – m.in. z słuchawką tubową, ścienny oraz biurkowy.
Wystawę wzbogaci fonograf z wytwórni Thomasa A. Edisona, patefon „Omnibusz” z francuskiej wytwórni oraz liczne gramofony: szafkowy, kieszonkowy oraz walizkowy. Z dziedziny urządzeń optycznych zobaczymy aparaty fotograficzne, które zastąpiły urządzenie o nazwie „camera obscura”. Nie zabraknie też maszyn do pisania, które były niezwykle ważnym wynalazkiem techniki. Na ekspozycji zobaczymy maszyny firm: Remington, Adler, Oliver, Underwood czy Blickensderfer. Ważną postacią w świecie XIX-wiecznej nauki był Polak, Ignacy Łukasiewicz. On to w 1853 roku opracował pierwszą konstrukcję lampy naftowej.
Dopełnieniem ekspozycji jest pokój Amesa, którego efekt używany był w wielu filmach, aby stworzyć złudzenie różnicy wielkości pomiędzy postaciami (np. w filmie Charlie i fabryka czekolady czy w trylogii Władca Pierścieni, by uzyskać efekt różnicy wzrostu postaci hobbitów i Gandalfa). Pokój został wymyślony w roku 1934 przez amerykańskiego okulistę Adelberta Amesa. Podróż po wystawie proponujemy zakończyć w wehikule czasu, który zabierze nas tam gdzie zechcemy.
Wystawę można zwiedzać od 21 listopada 2013 do 31 marca 2014 roku w Muzeum Lat Szkolnych Stefana Żeromskiego, oddziale Muzeum Narodowego w Kielcach.
fot.MNKI
